«Οπλίζοντας τη Μητέρα Φύση: Η Γέννηση του Καταστροφικού Περιβαλλοντισμού»

Τα έτη μεταξύ των πρώτων δοκιμών βόμβας υδρογόνου και της συνθήκης για την απαγόρευση των περιορισμένων δοκιμών το 1963 είδαν περισσότερο από απλώς αυξημένη ανησυχία σχετικά με τις επιπτώσεις των πυρηνικών δοκιμών στον καιρό. Είχαν επίσης αυξημένο ενδιαφέρον για την ευρεία και σκόπιμη περιβαλλοντική προσαρμογή. Οι περισσότεροι λάτρεις της κλιματικής τροποποίησης μίλησαν για τις αυξανόμενες παγκόσμιες θερμοκρασίες, με την ελπίδα ότι αυτό θα αυξήσει την ποσότητα της καλλιεργήσιμης γης και θα κάνει πιο δίκαιο τον καιρό. Κάποιοι πρότειναν το μαύρισμα των ερήμων ή χιονισμένων περιοχών, για να αυξηθεί η απορρόφηση της ακτινοβολίας. Η κάλυψη μεγάλων περιοχών με σκόνη άνθρακα, αυτή ήταν η θεωρία, για να αυξήσει τις θερμοκρασίες. Εναλλακτικά, αν αρκετές βόμβες υδρογόνου εξερράγησαν υποβρύχια, θα μπορούσαν να εξατμίσουν το θαλασσινό νερό και να δημιουργήσουν ένα σύννεφο πάγου που θα εμπόδιζε τη διαφυγή της ακτινοβολίας. Ο μετεωρολόγος Harry Wexler είχε λίγη υπομονή για εκείνους που ήθελαν να προσθέσουν καιρική και κλιματική τροποποίηση στο σύνολο των εργαλείων που έχει στην κατοχή του ο άνθρωπος. Το 1958, όμως, αναγνώρισε ότι οι σοβαρές προτάσεις για τεράστιες αλλαγές, χρησιμοποιώντας πυρηνικά όπλα ως εργαλεία, ήταν αναπόφευκτες. Όπως και οι περισσότεροι επαγγελματίες μετεωρολόγοι, στο παρελθόν είχε απορρίψει την ιδέα ότι οι βόμβες υδρογόνου είχαν προκαλέσει τον καιρό. Αλλά με την προοπτική καθορισμένων πειραμάτων που σχεδιάστηκαν για να επιφέρουν τέτοιες αλλαγές, προειδοποίησε ότι «η δυστυχισμένη κατάσταση της θεραπείας είναι χειρότερη από την ασθένεια». Στο παρελθόν είχε απορρίψει την ιδέα ότι οι βόμβες με υδρογόνο είχαν επιπτώσεις στον καιρό. Αλλά με την προοπτική καθορισμένων πειραμάτων που σχεδιάστηκαν για να επιφέρουν τέτοιες αλλαγές, προειδοποίησε ότι «η δυστυχισμένη κατάσταση της θεραπείας είναι χειρότερη από την ασθένεια». Στο παρελθόν είχε απορρίψει την ιδέα ότι οι βόμβες με υδρογόνο είχαν επιπτώσεις στον καιρό. Αλλά με την προοπτική καθορισμένων πειραμάτων που σχεδιάστηκαν για να επιφέρουν τέτοιες αλλαγές, προειδοποίησε ότι «η δυστυχής κατάσταση της θεραπείας είναι χειρότερη από την ασθένεια».

Οποιοσδήποτε σκεφτόταν τη σοφία της χάλκευσης του καιρού σε καιρό ειρήνης, τη χειραγώγηση της φύσης σε τεράστια κλίμακα για στρατιωτικούς σκοπούς, την θεωρούσε σαν μια απόλυτα νόμιμη εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης. Καθώς σχεδίαζε έναν πλήρη πόλεμο εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, κάθε δρόμος έπρεπε να εξερευνήσει. Ας διερευνήσουμε πώς οι επιστημονικοί σύμβουλοι των βασικών συμμάχων της Αμερικής στο ΝΑΤΟ είδαν τη συμμαχία να αγωνίζεται στο μέλλον. Παρουσιάστηκαν πολλές ιδέες για τη δημιουργία καταστροφικών γεγονότων μέσω φυσικών διεργασιώ, κυρίως χρησιμοποιώντας βόμβες υδρογόνου ως πυροδότες. Στις συζητήσεις αυτές, που διεξήχθησαν ήδη από το 1960, κορυφαίοι επιστήμονες συζήτησαν το θεμελιώδες περιβαλλοντικό ερώτημα – μπορούν οι άνθρωποι να έχουν μακροπρόθεσμη επίδραση στο παγκόσμιο περιβάλλον;

Η επιθυμία για νέα στρατιωτική τεχνολογία φαινόταν ιδιαίτερα επείγουσα από τις αρχές της δεκαετίας του ’60. Παρόλο που κατά κανόνα μέρος του Διεθνούς Γεωφυσικού Έτους, η εκτόξευση της Σοβιετικής Ένωσης του Sputnik τον Οκτώβριο του 1957 είχε σαφείς στρατιωτικές επιθέσεις. Όχι μόνο ξεκίνησε τη διαστημική κούρσα, αλλά πήγε επίσης τον αγώνα των εξοπλισμών σε ένα νέο στάδιο που περιελάμβανε δορυφόρους επικοινωνιών και διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους. Η εκτόξευση του Sputnik έκανε τον κόσμο μικρότερο και έκανε τα οράματα του μέλλοντος να φαίνονται πιθανά. Η αλήθεια του Buck Rogers για τα αμέσως μεταπολεμικά χρόνια επέστρεψε. Αλλά αυτό το κύμα τεχνολογικού ενθουσιασμού ήταν πιο σκούρο, γιατί αντί να έρχεται στην πατρίδα σαν μια παλίρροια πολεμικής νίκης, ήρθε ως ένας νέος ανταγωνισμός. Για χρόνια οι Αμερικανοί προετοιμάζονταν για την εποχή των πυραύλων, συλλέγοντας δεδομένα σχετικά με την ατμόσφαιρα και τη βαρύτητα της γης πάνω από τους πόλους. Οι Σοβιετικοί είχαν προφανώς διατηρήσει το ρυθμό. Ο Sputnik χρησίμευσε ως δικαιολογία για ένα ευρύ φάσμα έργων για τη χρησιμοποίηση επιστημονικών γνώσεων για την παραβίαση της φύσης σε μεγάλη κλίμακα.

Ενισχύοντας την αίσθηση του επείγοντος, η ειδική επιτροπή του Προέδρου Eisenhower για την τροποποίηση του καιρού υπέβαλε την τελική έκθεσή της τον Ιανουάριο του 1958, λίγους μήνες μετά την έναρξη του Sputnik. Ο πρόεδρος της επιτροπής, συνταξιούχος πλοίαρχος Howard T. Orville, δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ότι υποψιάστηκε ότι οι Σοβιετικοί είχαν ήδη αρχίσει ένα μεγάλο, μυστικό πρόγραμμα για τον έλεγχο του καιρού. Παρά την απόλυτη απόρριψη της ιδέας σε όλη τη δεκαετία από τους μετεωρολόγους, η επιτροπή υψηλού επιπέδου κατέταξε τον έλεγχο του καιρού υπεράνω των βόμβων υδρογόνου και των δορυφόρων από θέμα στρατιωτικής σημασίας. Ο Orville προέτρεψε την κυβέρνηση να υποστηρίξει την έρευνα σχετικά με τον έλεγχο των μεγάλης κλίμακας κλιματικών συνθηκών και όχι μόνο την κατασκευή βροχοπτώσεων. Επιπλέον, πρότεινε ότι η εύρεση τρόπων χειρισμού της θερμικής ισορροπίας μεταξύ του ήλιου και της γης μπορεί να είναι το κλειδί για τον έλεγχο του καιρού και του κλίματος. Η γη είχε ήδη θερμανθεί από τις ανθρώπινες δυνάμεις, εισάγοντας διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα μέσω της καύσης ορυκτών καυσίμων. Αυτό το διοξείδιο του άνθρακα βοήθησε να παγιδεύσει τη θερμότητα και να δημιουργήσει, όπως το έγραψαν οι New York Times, ένα «φαινόμενο θερμοκηπίου». Ίσως να είναι δυνατή η αξιοποίηση αυτού του θερμοκηπίου. «Αν τέτοια βήματα είναι εφικτά», ανέφερε ο δημοσιογράφος John Finney, «τότε η Νέα Υόρκη θα μπορούσε να βρεθεί κάτω από μερικές εκατοντάδες πόδια πάγου ή μερικές εκατοντάδες πόδια νερού, ανάλογα με το αν η θερμοκρασία αυξήθηκε ή μειώθηκε».

Οι φήμες διαδόθηκαν γρήγορα σχετικά με τους επιστήμονες στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση που πειραματίζονται με πρωτοφανή εργαλεία για τον έλεγχο της φύσης. Σχεδίαζαν οι Σοβιετικοί να φράξουν το Στενό του Μπέρινγκ; Ήταν οι Αμερικανοί σε θέση να κατευθύνουν καταιγίδες; Ο Naysayers επεσήμανε ότι οι μετεωρολόγοι δεν μπορούν καν να προβλέψουν τον καιρό, πώς είναι δυνατόν κανείς να τον ελέγξει; Γράφουν οι New York Times: «Γιατί δεν θα ήταν ανόητο να μιλάει κανείς για τον έλεγχο μιας περίπλοκης συσκευής όταν δεν ξέρει ακόμα πως ακριβώς λειτουργεί;» Μετά την δημοσίευση της έκθεσης της ειδικής επιτροπής του Eisenhower, επιστήμονες σε συμμαχικές χώρες έλαβαν περίεργες, πρόχειρες επιστολές από τα αμυντικά τους ιδρύματα, ρωτώντας τους αν οι τελευταίες φήμες για την αμερικανική έρευνα θα μπορούσαν να είναι αληθινές. Για παράδειγμα, ένας επιστημονικός σύμβουλος του British Air, EV True, παρουσίασε στον συμπατριώτη του, τον ωκεανογράφο George Deacon,  «ένα ή δύο ερωτήματα που είχαν προκύψει σε περίεργες συνομιλίες». Αποκάλεσε τις ιδέες «άγριας γάτας» που δεν πήρε πραγματικά σοβαρά, αλλά εμφανίστηκαν να συζητούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρά το ένστικτό του ότι δεν μπορούσαν να είναι πραγματικές, αισθάνθηκε υποχρεωμένος να τις δοκιμάσει σε έναν ικανό επιστήμονα.

Μία από τις ιδέες ήταν το λιώσιμο της πολικής κάλυψης πάγου με την εκτόξευση πυρηνικών όπλων, αυξάνοντας έτσι την παγκόσμια στάθμη της θάλασσας. Οι Σοβιετικοί ίσως το σκέφτονται, έτσι έλεγαν οι φήμες, για να πνιγούν οι πόλεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Δυτική Ευρώπη. Μια άλλη ιδέα ήταν να αλλάξουν τα ωκεάνια ρεύματα ή τις θερμοκρασίες για να παρεμποδίσουν το κλίμα και την παραγωγή τροφίμων του εχθρού. Ο Truefitt δεν είχε ιδέα για το πώς να ξεκινήσει την κλιματική τροποποίηση από τον ωκεανό, αλλά έκανε έναν πρόχειρο υπολογισμό για να καθορίσει τι θα χρειαζόταν για να λιώσει τον πολικό πάγο. Πίστευε ότι θα χρειαζόταν περίπου ένα εκατομμύριο τόνους φυσικού υλικού για να λιώσει αρκετά ώστε να αυξηθεί η στάθμη της θάλασσας κατά 30 πόδια. «Αυτό είναι ένα μεγάλο μέρος του υλικού, ανεξάρτητα από τον τρόπο που το βλέπετε», έγραψε, «και κατά συνέπεια η εικασία μου είναι ότι δεν είναι το είδος του έργου που ακόμη και οι Αμερικανοί θα ξεκινήσουν υπό την επίδραση των Sputniks».

Απελπισμένοι να βρουν το «όπλο του μέλλοντος»
Η αλήθεια ήταν ότι τα μετα-Sputnik χρόνια είχαν έναν ιδιότυπο αέρα, τόσο απελπισίας όσο και ευκαιρίας. Οι πόρτες ήταν ευρέως ανοιχτές σε μια σειρά τεχνολογικών δυνατοτήτων. Σχεδόν οτιδήποτε ήταν τεχνικά εφικτό ετίθετο στα υψηλότερα επίπεδα συζήτησης. Καταρλάς, αυτό σήμαινε την επανεξέταση των ζητημάτων γύρω από τα βιολογικά, χημικά και ακτινολογικά όπλα. Αλλά επίσης πυροδότησε τη συζήτηση για τους φιλόδοξους, τους φρικιαστικούς και τους ιδιόμορφους. Όπως οι άγριοι αγρότες που εξερευνούν το πετρέλαιο, οι Αμερικανοί επιστήμονες μαζεύτηκαν απεγνωσμένα γύρω τους, προσπαθώντας να βρουν το επόμενο όπλο του μέλλοντος.

Υπήρχαν αρκετοί μετα-Sputnikοί που προωθούσαν τα όρια του «πιθανού», για να διερευνήσουν εξωτικές ιδέες που θα μπορούσαν να αποδειχθούν καθοριστικές 5, 10 ή 20 χρόνια στο μέλλον. Ο πρόεδρος Eisenhower δημιούργησε μια επιστημονική συμβουλευτική επιτροπή για να καθοδηγήσει την πορεία της αμερικανικής τεχνολογίας και να εξασφαλίσει ότι οι Αμερικανοί δεν θα ξεμείνουν πίσω από τη Σοβιετική Ένωση. Η Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή του Προέδρου (PSAC) υπήρξε επίσης για να συγκρατήσει κάποιες από τις πιο δύσκολες ιδέες, για να αποφευχθεί η σπατάλη δαπανών. Άλλες ξεπήδησαν πίσω από κλειστές πόρτες για να συμβουλεύσουν τα στρατιωτικά ιδρύματα. Ένα από αυτά ήταν το «JASON», μια ελίτ ομάδα επιστημόνων που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών για να αξιολογήσουν σημαντικά επιστημονικά και τεχνολογικά προβλήματα στρατιωτικής σημασίας. Αμειβόμενοι με κυβερνητική σύμβαση μέσω διάφορων διαφόρων οργάνων καθ ‘όλη τη διάρκεια της ύπαρξής τους, οι «Jasons», όπως αυτοί ονόμαζαν, αντλήθηκαν από την αφρόκρεμα της πολιτικής ακαδημαϊκής επιστήμης. Κέρδισαν το σεβασμό και την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στο Τμήμα Άμυνας και τις ένοπλες υπηρεσίες και οι συμβουλές τους επαναστάτησαν συχνά τη στρατιωτική σκέψη κατά τη διάρκεια της πυρηνικής εποχής.

Ο Sputnik, ωστόσο, δεν προκάλεσε μόνο νέα επιστημονικά έργα. Επανέφερε επίσης τη στρατιωτική στρατηγική, καθιστώντας την πιο ζοφερή από ποτέ. Οι αμερικανικές και σοβιετικές αεροπορικές δυνάμεις συνειδητοποίησαν ότι θα έπρεπε να ξανασκεφτούν τη βασική έννοια της εθνικής ευπάθειας. Δεν μπορούσε πλέον η αεροπορική διοίκηση της Πολεμικής Αεροπορίας να βασιστεί σε βομβιστές που θα τους πετάνε πάνω από τον Βόρειο Πόλο. Το μεγαλύτερο μέρος της ζημίας του πολέμου θα είχε γίνει πριν οι βομβιστές εγκαταλείψουν το δυτικό ημισφαίριο.[…]

Η κλιματική αλλαγή ως πόλεμος
Εκτός από αυτήν την άνευ προηγουμένου ικανότητα πρόβλεψης των συνθηκών και βελτίωσης της παγκόσμιας ακρίβειας, οι επιστημονικοί σύμβουλοι του ΝΑΤΟ πρόβλεψαν επίσης φιλόδοξους, μεγάλης κλίμακας χειρισμούς του περιβάλλοντος. Ο ακρογωνιαίος λίθος της στρατιωτικής γεωφυσικής ήταν ο έλεγχος του καιρού. Οι επιστήμονες είχαν ήδη επιτύχει μέτρια αποτελέσματα στην αύξηση των βροχοπτώσεων ή της εξάπλωσης ομίχλης. Αλλά αυτές οι επιτυχίες απαιτούσαν βέλτιστες συνθήκες και σίγουρα δεν μπορούσαν να προβάλλονται σε μια μεγάλη περιοχή ή σε μεγάλη απόσταση. Αλλά τι θα μπορούσε να γίνει με τον έλεγχο του κλίματος;

​Σε άρθρο του Fortune του 1956, ο μαθηματικός John von Neumann πρότεινε οι στρατιωτικοί να μπορούν να κάνουν μεγάλες αλλαγές στο κλίμα. Επισήμανε διάφορους τρόπους μεταβολής των ωκεανών και των θαλασσών. Κάποιος ήταν να καλυφθούν τα φύλλα πάγου με παράγοντες μαυρίσματος, να απορροφήσουν περισσότερο φως και να τα λιώσει. Αν μπορούσε να γίνει με τη Γροιλανδία, το λιώσιμο του πάγου του θα μπορούσε να αυξήσει τα επίπεδα της θάλασσας κατά περίπου 10 πόδια «και να προκαλέσει μεγάλη δυσφορία στους περισσότερους λιμένες του κόσμου». […]

Δεδομένης της μεταγενέστερης αντιπαράθεσης σχετικά με το ρόλο του διοξειδίου του άνθρακα στην πρόκληση της παγκόσμιας αλλαγής του κλίματος, η εστίαση στη βόμβα υδρογόνου μπορεί να φαίνεται περίεργη. Αλλά ο λόγος για αυτό ήταν απλός. Σύμφωνα με τους φυσικούς, τα αμυντικά ιδρύματα των ισχυρότερων μελών του ΝΑΤΟ πίστευαν ότι για να είναι εφικτά τα όπλα «συνοπτικής κλίμακας», ο άνθρωπος έπρεπε να επιτύχει φυσική δύναμη συγκρίσιμη με τη δύναμη της φύσης.  […]

Οι επιστήμονες του ΝΑΤΟ διαπίστωσαν ότι οι προοπτικές μιας τέτοιας δύναμης πάνω από τη φύση είναι ενδιαφέρουσες. Τον ονομάζουν περιβαλλοντικό πόλεμο. «Αυτός ο τύπος πολέμου έχει την ιδιαιτερότητα που μπορεί να μοιάζει με την εικόνα ενός πυρηνικού πολέμου ή θα μπορούσε να είναι τόσο ανεπαίσθητος ώστε τα όπλα και οι μάχες να είναι δύσκολο να εντοπιστούν». Ο εχθρός μπορεί να αναλάβει ένα τεράστιο μηχανολογικό έργο για να αλλάξει το κλίμα ολόκληρης της περιοχής, «οδηγώντας σταδιακά στην οικονομική καταστροφή και την απώλεια δύναμης». Αυτό θα μπορούσε να γίνει ακόμη και χωρίς να κηρυχθεί πόλεμος.